کشف دورترین فرانواختر در کیهان
به‌تازگی ستارهشناسان در عکسهایی که از گذشتۀ کیهان گرفتهاند تصویر ابرنواختری را ثبت کردهاند که احتمالاً قدیمی‌ترین ابرنواختر کشف شده است.
در حدود ده میلیارد سال پیش، زمانی که ۳/۵ میلیارد سال پس از مهبانگ میزان تشکیل ستاره‌ها در عالم به اوج خود رسیده بود، مرگ ستارهای عظیم در کهکشانی بسیار دور باعث به وجود آمدن ابرنواختری فوق‌العاده درخشان شد. به‌تازگی ستارهشناسان در عکسهایی که از گذشتۀ کیهان گرفتهاند تصویر این ابرنواختر را ثبت کردهاند که احتمالاً قدیمی‌ترین ابرنواختر کشف شده است. ابرنواختری آنقدر درخشان که اگر نور صد میلیارد ستاره از کهکشان راه شیری را با هم ترکیب و حاصل را سه‌برابر کنیم می‌توانیم درخشش این انفجارعظیم را بازسازی کنیم.
ابرنواخترهای فوق‌العاده درخشان یا فرانواخترها (hypernovae) در حدود ده تا صد مرتبه درخشانتر از ابرنواخترهای معمولی حاصل از فروپاشی ستارههای بزرگ هستند، اما ستارهشناسان هنوز نمیدانند که کدام دسته از ستارگان باعث چنین درخششی میشوند و یا چه فرایندهای فیزیکی دخیل هستند. این ابرنواختر که DES15E2mlf نام دارد نخستین‌بار آبان ۲۰۱۵/۱۳۹۴ شناسایی شد و تفاوتی بزرگ با تمام ابرنواخترهایی که پیش از این شناسایی شده بودند داشت. یکی از فاکتورهای مهم در شکل‌گیری ابرنواخترهای فوق‌العاده درخشان، کم بودن عناصر فلزی در محیط است؛ بنابراین، این نوع ابرنواخترها در کهکشان‌های کم جرم و یا کوتوله شکل میگیرند اما این کهکشان میزبان، کهکشانی معمولی با توزیع جرمی گسترده است. ابرنواخترها نقش مهمی در شکل‌گیری کهکشانها دارند، زیرا با انفجار آنها فضای میان ستارهای از گاز و غبار پر میشود و شرایط برای شکل‌گیری ستارههایی با عناصر سنگینتر از هلیوم آماده میشود.
در این تصویر ما در حال نگاه کردن به گذشته هستیم. در کهکشان‌های این دوره از تاریخ کیهان هنوز عناصر سنگینتر شکل نگرفته بودند و حتی کهکشان‌های پرجرم هم عناصر فلزی کافی نداشتهاند؛ بنابراین این انفجارهای بسیار درخشان می‌توانسته‌اند در کهکشان‌های پرجرم نیز رخ بدهند. حتی چنین شرایطی در کهکشان راه شیری نیز وجود داشته است و ممکن است انفجارات بسیاری از این دست در آن رخ داده باشد. تکههای بسیاری از این پازل هنوز پیدا نشده‌اند، اما چنین رصدهایی اطلاعات ارزشمندی را درمورد ستارههای بزرگ و روند شکل‌گیری کهکشانها در اختیار ما قرار میدهند.
ریحانه رادی/ مجله نجوم
ویراستار: منا رجبیه فرد
منبع: news.ucsc.edu
توجه:
بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی، به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است.
در غیر این صورت بدیهی است حق پیگیری قانونی، مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.
