هوش مصنوعی و شناسایی ۶ ستاره بسیار پرسرعت در کاتالوگ داده‌های گایا

پژوهشگران دانشگاه لیدن، در هلند، به کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی و داده‌کاوی براساس تکنیک‌های یادگیری ماشین، با کاهش داده‌های کاتالوگ TGAS شش ستارۀ بسیار پرسرعت را شناسایی کردند. این ستاره‌ها در حال فاصله گرفتن از مرکز کهکشان راه شیری به سوی لبه‌ها هستند. الگوریتمی که این پژوهشگران روی دو میلیون ستارۀ کاتالوگ TGAS پیاده‌سازی کردند باعث شد در پژوهش یافتن ستارگان پرسرعت فقط در طول یک ساعت حدود بیست هزار ستاره از این داده‌های عظیم کاسته شود و تا یک درصد از حجم داده‌ها کاهش یابد. 

ستارگان بسته به مکان قرارگیریشان در کهکشان با سرعت‌های متفاوتی حرکت می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، خورشید با سرعت 220 کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کند؛ اما گاهی مواردی خاص مشاهده می‌شود و اغلب میان مجموعه‌ای از ستارگان که تقریباً میانگین سرعت برابری دارند ردیابی می‌شوند. در میان این شش مورد خاص، TYC 2298-66-1سریع‌ترین ستاره است که با سرعت 530 کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کند و این سرعت به قدری زیاد است که دیگر تحت تأثیر گرانش کهکشان نیست و در نهایت از آن خارج می‌شود؛ به همین سبب، دانشمندان مایلند که منشأ سرعت و تحولات این ستاره را بیابند.

این پژوهش‌ها، اطلاعات کلیدی دربارۀ میدان گرانشی و دینامیک ساختارها در کهکشان راه شیری در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد و مسئلۀ حائز اهمیت این است که چه چیز از سرعت حرکت این ستارگان کاسته است. گاهی سیاهچاله‌ای عظیم و یا انفجار ابرنواختری موجب شتاب بخشیدن به ستارگان می‌شوند، به همین علت این ستاره‌ها از حیث آنکه با سرعت از نواحی مختلف کهکشان عبور می‌کنند برای بررسی جزئی با اهمیت هستند. دانشمندان همچنین گمان می‌کنند که مادۀ تاریک نیز در تغییر سرعت این ستارگان نقش داشته است.

مهم‌ترین مأموریت گایا ، تلسکوپ آژانس فضایی اروپا، تهیۀ نقشه از میلیاردها ستارۀ کهکشان راه شیری است. این تلسکوپ در نخستین داده، کاتالوگی از دو میلیون ستاره منتشر کرد که شامل جزئیاتی دربارۀ نحوۀ حرکت ستارگان است. از ترکیب این مشاهدات با کاتالوگ مأموریت هیپارکوس،  کاتالوگ Tycho-Gaia Astrometric Solution(به‌اختصار TGAS) به دست آمد که کاتالوگی بسیار مهم در پژوهش‌های اخیر بوده است. دانشمندان بی‌صبرانه منتظر انتشار دادۀ دوم گایا در فروردین سال آینده هستند که اطلاعات تکمیلی‌تری را شامل خواهد شد.

نام این شش ستاره برای جست‌وجو در آرشیو داده‌های گایا عبارتند از:

TYC 2298-66-1, TYC 8422-875-1, TYC 2456-2178-1, TYC 2348-333-1, TYC 49-1326-1, TYC 5890-971-1

سارا مطلبی/ مجله نجوم

ویراستار: منا رجبیه فرد

منبع: sci.esa.int/gaia

بیشتر بخوانید:

تهیه نقشه سه‌بعدی از کهکشان راه شیری

توجه:

بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی، به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است.

در غیر این صورت بدیهی است حق پیگیری قانونی، مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.