هرشل تابش لیزری نادری را در سحابی مورچه شناسایی کرد

ستاره‎شناسان به کمک تلسکوپ فضایی هرشل تابش لیزری نادری را در سحابی سیاره‎ای منزل ۳ (3 Menzel) شناسایی کردند. ممکن است این تابش حاکی از وجود منظومۀ ستاره‎ای دوتایی در مرکز این سحابی باشد.

سحابی سیاره‌ای منزل ۳ اغلب با نام سحابی مورچه شناخته می‎شود. سحابی مورچه، سحابی سیاره‌نمای دوقطبی در صورت فلکی گونیاست که حدود ۸ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد. این سحابی نیز مانند سایر سحابی‌های سیاره‌نما ناشی از مرگ ستاره‌ای نسبتاً کم جرم است که با بیرون راندن لایه‌های خارجی خود، به صورت ستارۀ کوتوله سفیدی در آمده است. سحابی مورچه را نخستین‌بار دونالد منزل، منجم امریکایی، در سال ۱۹۲۲/۱۳۰۱ رصد کرد. همچنین دکتر منزل از نخستین کسانی بود که، پیش از کشف لیزر در آزمایشگاه، معتقد بود در شرایطی خاص «نور تقویت شدۀ ناشی از گسیل القایی تابش» (به عبارتی Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation یا به اختصار LASER) می‎تواند در سحابی‎ها نیز رخ دهد.

اکنون داده‎های جدید هرشل تابش شدید لیزری را از مرکز سحابی مورچه نشان می‎دهد. این نوع نادر از تابش که فقط تحت شرایط فیزیکی خاصی رخ می‎دهد تابش لیزری بازترکیب هیدروژن (hydrogen recombination laser emission) نامیده می‎شود. این نوع انتشار لیزر نشان دهندۀ وجود گازی در نزدیکی ستاره است که ده هزار برابر گاز سحابی‎های سیاره‎نما و بخش‌های قابل مشاهدۀ سحابی مورچه چگالی دارد. از طرفی، فضای نزدیک ستاره‎‌ای که به پایان عمر خود رسیده تقریباً خالی‌ است، چون همۀ مواد لایه‌های بیرونی ستاره به بیرون پرتاب شد‌ه‌اند (منظور از نزدیک فاصلۀ مثلاً خورشید تا زحل است). وجود قرصی چرخان تنها راهی است که امکان وجود چنین گاز چگالی را در اطراف ستاره‌ فراهم می‌کند. چنین قرصی نیز نشان دهندۀ وجود ستاره‌ای همدم است زیرا گازی را که در حال خروج است به‌سختی می‎توان در مداری به دور ستاره به دام انداخت؛ مگر اینکه ستارۀ همدم مسیر گاز را منحرف و به سمت قرص هدایت کند. شایان ذکر است، ستاره‌شناسان هنوز ستارۀ دوم را که در قلب سحابی پنهان شده رصد نکرده‎اند.

توضیح تصویر: عکسی که هابل از سحابی سیاره‎ای منزل ۳ گرفته است. امتیاز تصویر: ناسا/ اسا

ریحانه رادی/ مجله نجوم

ویراستار: منا رجبیه فرد

منبع: phys.org

توجه:

بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است. در غیر این صورت، بدیهی است حق پیگیری قانونی مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.