هابل به کمک همگرایی گرانشی نواحی زایش ستاره‌ها را در کهشانی دور مشاهده کرد

اخترشناسان با تجزیه و تحلیل محاسباتی تصویر بزرگ شده یک کهکشان در اثر همگرایی گرانشی، تصویری  10 برابر واضح‌تر از آنچه که هابل می‌تواند به تنهایی به دست آورد، تهیه کردند. نتیجه کار، قرص کهکشان را از لبه نشان می‌دهد که نواحی درخشانی از ستاره‌های تازه تشکیل شده در آن مشخص است. کهکشان مورد بحث در فاصله بسیار زیادی از ما واقع است و تصویری که ما از آن می‌بینیم متعلق به 11 میلیارد سال پیش است، فقط 7/2 میلیارد سال بعد از مهبانگ. این کهکشان، یکی از 70 کهکشان دستخوش همگرایی گرانشی قوی است که با تلسکوپ فضایی هابل مشاهده شده‌اند و هدف از رصد آنها با هابل، بررسی بیشتر اجرامی بوده است که «پروژه نقشه‌برداری کمان‌های غول پیکر اسلون» انتخاب کرده است؛ پروژه‌ای که صد‌ها مورد از همگرایی گرانشی قوی در کهکشان‌ها را کشف کرده است.

 گرانش خوشه‌های غول‌پیکر کهکشان‌ها که بین کهکشان هدف و زمین قرار گرفته‌اند، نور کم کهکشان دورتر را دچار اعوجاج می‌کند، و سبب می‌شود تصویر آن کشیده شده، به شکل یک کمان دیده شود؛ همچنین بزرگنمایی آن را تقریبا 30 برابرمی‌کند. این گروه مجبور به ایجاد یک برنامه رایانه‌ای ویژه برای حذف اعوجاج‌های ناشی از عدسی‌های گرانشی شد تا نمای طبیعی کهکشان از لبه مشخص شود. تصویر بازسازی شده بیش از 20 توده شامل نوزادان ستاره‌ای را نشان می‌دهد که هر یک ابعادی در حدود 200 تا 300 سال نوری دارند. این در تضاد با نظریه‌هایی است که مناطق تشکیل ستاره در ابتدای پیدایش کیهان را بزرگتر از 3000 سال نوری می‌دانند.

تریسی جانسون دانشجوی دکتری دانشگاه میشیگان که نویسنده اصلی دو مقاله از سه مقاله این پژوهش بوده است، می‌گوید: «گره‌های تشکیل‌دهنده ستاره‌ها با کوچکترین ابعادی که ما می‌توانیم ببینیم، در این کهکشان وجود دارد.» به گفته جانسون، بدون افزایش بزرگنمایی به کمک عدسی گرانشی، کهکشان از دید هابل کاملا یکدست و معمولی به نظر می‌رسید و این به ستاره‌شناسان تصویری کاملا متفاوت از محل زایش ستارگان ارائه می‌داد.

در حالی که هابل ستاره‌های جدید را در کهکشان همگرا شده نشان می‌دهد، تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا ستاره‌های قدیمی‌تر و قرمز‌تر را که پیش‌تر در تاریخچه کهکشان شکل گرفته‌اند، کشف خواهد کرد و خواهد توانست آنچه را که میان گرد و غبار کهکشان از دید ما پنهان شده است مشاهده کند. جین ریگبی از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا می‌گوید: «با استفاده از تلسکوپ وب، ما قادر خواهیم بود به شما بگوییم که در گذشته چه اتفاقی در این کهکشان رخ داده است، و چه چیزهایی را به دلیل گرد و غبار کهکشانی نتوانسته‌ایم با هابل مشاهده کنیم.»

این یافته‌ها در مقاله‌ای در نشریهLetters of Astrophysical Journal  منتشرشده است و همچنین دو مقاله دیگر درباره آن در نشریه استروفیزیکال ژورنال(Astrophysical  Journal)  نیز منتشر شده است.

محمدصادق فغان‌پور/ مجله نجوم

منبع: وبگاه ناسا