نهم مهر؛ بهترین زمان رصد حلقه‌های زحل

زحل و حلقه‌های بی‌نظیرش همواره سوژه بی‌نهایت جذابی را برای علاقه‌مندان به آسمان شب بوده‌اند. سیاره‌ای که اخیرا به سبب پایان باشکوه کاوشگر کاسینی به تیتر اول رسانه‌های علمی تبدیل شده بود، بار دیگر توجه همگان را به سوی خود جلب کرده است.

در شامگاه نهم مهر ماه حلقه‌های این سیاره به زاویه انحراف 26.98 درجه از دید ناظران زمینی می‌رسند. این وضعیت که در واقع بیشترین انحراف حلقه‌ها از دید ما است، تا 15 سال آینده تکرار نخواهد شد.

لازم است بدانیم که اندازه ظاهری زحل از پشت یک تلسکوپ در بهترین شرایط ممکن 21 ثانیه قوسی خواهد بود؛ پس انتظار تصویری مشابه تصاویر ثبت شده توسط تلسکوپ هابل نداشته باشید.  از پشت یک تلسکوپ ده اینچ نیوتنی با استفاده از چشمی 10 میلیمتر و عدسی بارلوی دوبرابر کننده نهایتا زحل را کوچک‌تر از یک عدس مشاهده خواهیدکرد. اما در همین بزرگنمایی جزئیات حیرت انگیزی انتظار شما را می‌کشد.

این شب‌ها بهتر است کاوش و رصد هرچه دقیق‌تر حلقه‌های زحل را در صدر برنامه‌های رصدی خود قرار دهیم. واضح است که هرچه ابزار رصدی قوی‌تری داشته باشیم می‌توانیم جزئیات بیشتری از حلقه‌های زحل ببینیم؛ اما داستان همین‌جا تمام نمی‌شود و توانایی خوب دیدن اجرام آسمانی، که از مهارت‌های اصلی هر منجم است، تعیین‌کننده خواهد بود.

برای رصد قرص سیاره و حلقه‌هایش یک تلسکوپ سه اینچ و بزرگنمایی 30 برابر کفایت می‌کند. اما برای دیدن جزئیات بیشتر نیاز به ابزار‌های بزرگتر و بزرگنمایی‌های بیشتر داریم. مثلا در بزرگنمایی 50 برابر با یک تلسکوپ چهار اینچ حلقه‌ها را به‌وضوح جدا از قرص سیاره خواهیم دید. اما جزئیات مسحور کننده حلقه‌ها محدود به همین نیست؛ در بزرگنمایی‌های بالاتر، مثلا 120 تا 240 برابر، با اندکی دقت قادر خواهید بود شکاف کاسینی را ببینید. شکاف کاسینی درواقع ناحیه‌ای تاریک و نسبتا تهی در میان حلقه‌های زحل است که حلقه بیرونی A و حلقه درونی B را از هم جدا می‌کند. هرچه این شکاف را با کیفیت و وضوح بیشتری ببینید ابزارتان با کیفیت‌تر و جو مکان رصد پایدارتر است.

البته در شرایط جوی ناپایدار حتی با ابزار‌های بسیار با کیفیت هم نمی‌توان این شکاف را دید.

از دیگر جزئیاتی که منجمان باتجربه‌تر با اندکی دقت می‌توانند آن را ببینند وجود یک شکاف بسیار باریک در لبه بیرونی حلقه A است. این شکاف که شکاف انکه نام دارد فقط در بزرگنمایی های بالا و در ابزار‌های باکیفیت قابل رویت است. باید دقیقا در لبه بیرونی حلقه A  در جست‌و‌جوی آن باشید تا شاید بتوانید آن‌را ببینید.

دیدن حلقه C در شرایط بسیار خاص جوی و در ابزار‌های بزرگ‌تر تجربه بی‌نظیری است که بسیاری از منجمان توانا هم در پی آن هستند. این حلقه که تضاد رنگی بسیار کمی با اطرافش دارد در داخل حلقه B قرار دارد و برای دیدنش باید زحمت بسیاری به‌خرج دهید و از فنون نگاه کردن با گوشه چشم استفاده کنید.

برای دیدن جزئیات بیشتری از قرص سیاره می توانید از فیلترهای آبی یا زرد استفاده کنید و در زیبایی‌های این سیاره غرق شوید.

رصدزحل را در شب‌های سرد پاییز از دست ندهید.

محمدصالح تیمار/ منجم آماتور