قمرهایی که می‌توانند خودشان قمر داشته باشند!
به‌تازگی این سؤال مطرح است که آیا قمری می‌تواند خودش قمر داشته باشد؟ محققان اعلام کرده‌اند، اگر قمر اولیه به اندازۀ کافی بزرگ باشد یا دور از سیارۀ خود بچرخد، می‌تواند به اصطلاح «زیرقمر» داشته باشد و میلیاردها سال در یک مدار پایدار باقی بماند.
به‌تازگی، این سؤال مطرح شده است که آیا قمری می‌تواند خودش قمر داشته باشد؟ شواهد به دست آمده از وجود قمری بسیار بزرگ با ابعاد نپتون که به دور سیارۀ فراخورشیدی کپلر-۱۶۲۵بی، با ابعادی مانند مشتری، می‌چرخد موجب شد محققان این ایده را در مجامع علمی مطرح کنند (برای اطلاعات بیشتر دربارۀ کشف قمر این سیارۀ فراخورشیدی به اینجا مراجعه کنید). پژوهش‌ها نشان می‌دهد اگر قمر اولیه به اندازۀ کافی بزرگ باشد یا دور از سیارۀ خود بچرخد، می‌تواند به اصطلاح «زیرقمر» داشته باشد که میلیاردها سال در مداری پایدار باقی بماند. چهار قمر در منظومۀ شمسی این ویژگی‌ها را دارند، ماه قمر زمین، کالیستو قمر مشتری و دو قمر زحل به نام‌های یاپتوس و تیتان.
چالش اصلی برای وجود زیرقمر یافتن مداری است که اثر رقابت گونۀ گرانش قمر مادر و سیارۀ میزبان را متعادل کند. زیرقمر می‌تواند نیروی کشندی به قمری که به دور آن می‌چرخد وارد کند. نیروی عکس‌العمل این نیروهای کشندی به خود زیرقمر وارد می‌شود و موجب تغییر مدارش می‌شود. وجود سیاره در آن نزدیکی که قمر به دور آن می‌گردد نیز مسئله را پیچیده‌تر می‌کند. طبق گفتۀ محققان منطقۀ خاصی برای زیر قمر وجود دارد که در آن مدارها پایدارند؛ اگر زیرقمر بیش از حد به قمر میزبان نزدیک شود به سمت آن سقوط خواهد کرد و اگر بیش از حد دور باشد، از گرانش آن رها می‌شود. پرسش جالبی نیز مطرح است که آیا امکان کشف یکی از این زیرقمرها در منظومۀ شمسی وجود دارد؟ و یا وجود چنین زیرقمری در گذشته امکان داشته است؟ برخی محققان معتقدند، تیغۀ بلند ۲۰ کیلومتری که دورتادور یاپتوس، قمر زحل، را فراگرفته ممکن است بقایای زیرقمری باشد که آن را گرانش قمر خرد کرده و سپس تکه‌هایش بر سطح قمر باریده است.
توضیح تصویر: در تصویر بالا یاپتوس، یکی از قمرهای زحل، را مشاهده می‌کنید. این تصویر را فضاپیمای کاسینی تهیه کرده است. یاپتوس یکی از چهار قمری است که در منظومۀ شمسی امکان داشتن زیرقمر را در مداری پایدار دارد. امتیاز تصویر: NASA / JPL-Caltech / Space Science Institute
ترجمه: نیلوفر پورجعفری/ مجله نجوم
ویراستار: منا رجبیه فرد
منبع: skyandtelescope.com
توجه:
بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است. در غیر این صورت، بدیهی است حق پیگیری قانونی مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.
