قدمی مهم در راه شناخت سرگذشت جو مریخ
یکی از معروف‌ترین توضیحاتی که در میان دانشمندان علوم سیاره‌ای رواج دارد این است که جو مریخ به‌مرور و به‌دلیل برخورد ذرات باردار باد خورشیدی از دست رفته است. حال دانشمندان با مدارگرد پروژه ماون شواهدی به سود این فرضیه یافته‌اند.
یکی از معروف‌ترین توضیحاتی که در میان دانشمندان علوم سیاره‌ای رواج دارد این است که جو مریخ به‌مرور و به‌دلیل برخورد ذرات باردار باد خورشیدی که با ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کنند، از دست رفته است. حال دانشمندان با مدارگرد پروژه ماون (Maven سرواژه Mars Atmosphere and Volatile Evolution به معنی تحول مواد فرّار و جو مریخ) شواهدی به سود این فرضیه یافته‌اند.
مدارگرد ماون (یا می ون) با گردش به‌دور مریخ و چندین مرتبه ورود به قسمت بالای جو آن، به بررسی لایه‌های مختلف جو این سیاره می‌پردازد. با بررسی اندازه‌گیری‌های ماون در دانشگاه کلرادو، مقدار دو ایزوتوپ آرگون جو مریخ تعیین شد: یکی آرگون ۳۶ و دیگری ایزوتوپ سنگین‌تر آرگون ۳۸. آرگون گاز نجیب است و در ستون آخر جدول تناوبی عناصر جای دارد؛ به این معنی که تمایلی برای واکنش شیمیایی از خود نشان نمی دهد. از این‌رو تنها راه برای تغییر فراوانی آن در جو، فرار آن به فضای فراتر از جو مریخ است. به‌طور طبیعی باید ایزوتوپ سنگین‌تر در لایه‌های پایین‌تری نسبت به ایزوتوپ سبک‌تر باشد. این شرایط ایزوتوپ‌های سبک را برای فرار از جو مریخ مستعدتر می‌کند. فرایندی را که این فرار را امکان‌پذیر می‌کند «کندو پاش» (sputtering) می‌نامند.
در فرایند کندوپاش پرتوهای فرابنفشی که از خورشید تابش شده‌اند، موجب جدا شدن الکترون‌های اتم‌ها و مولکول‌ها شده و یو‌ن‌هایی در جو تشکیل می‌شوند. سپس بادهای خورشیدی این یون‌ها را پراکنده می‌کند و به جاهایی می‌برد که اتم‌ها و ملکول‌های خنثی -از جمله آرگون ۳۶- قرار دارند و آ‌ن‌ها را نیز به شیوه مشابهی به جاهای مختلف از جمله خارج از جو مریخ پرتاب می‌کند. بر اساس رصدهای ماون اگر میزان آرگون ۳۶ مریخ در ابتدا به اندازه زمین و یا دیگر اجرام منظومه شمسی بوده باشد، امروزه فراوانی آن در این سیاره بسیار کاهش یافته است، به طوری که تخمین زده می‌شود که حدود دو سوم آرگون جو در اثر فرایند کندوپاش به فضای بیرون پراکنده شده و از دست رفته است.
مترجم: حسام وکیل/ مجله نجوم
ویراستار: احسان یوسفی
منبع: SkyandTelescope.com
توجه:
بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی، به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است.
در غیر این صورت بدیهی است حق پیگیری قانونی، مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.
