شش دقیقه دلهره

احتمالا همه اضطراب لحظه‌های ضربه‌های پنالتی در پایان مسابقه فوتبال بسیار حساسی را که در پایان وقت قانونی به تساوی کشیده شده است تجربه کرده‌ایم؛ دقیقه‌هایی که به نسبت کل زمان بازی بسیار کوتاه‌تر است اما دلهره‌ای جان‌فرسا به همراه دارد. گروه هدایت فضاپیمای اینسایت هم روز دوشنبه ۵ آذر شش دقیقه دلهره‌آور را تجربه می‌کنند که بی‌شباهت به لحظات حساس پنالتی نیست؛ اما چرا؟

عملیات ورود فضاپیما به جو سیاره‌ای دیگر و فرود روی سطح آن بسیار سخت و حساس است. به ویژه جو رقیق مریخ فرود روی آن را سخت‌تر می‌کند. اگرچه ناسا چندین ماموریت سطح‌نشین و سطح‌نورد مانند دو وایکینگ و فونیکس و سوجورنر و آپورچونیتی و اسپیریت و کیوریاسیتی را با موفقیت روی سیاره سرخ فرود آورده است، اما این چیزی از سختی فرود روی مریخ کم نمی‌کند. تاکنون چندین ماموریت گوناگون به مقصد مریخ که سازمان‌های فضایی کشورهای مختلف اجرای آن‌ها را بر عهده داشتند پس از طی مسیری طولانی و رسیدن به سیاره، در مراحل ورود به جو و یا فرود روی سطح از دست رفته‌اند. آخرین نمونه فرود ناموفق سطح‌نشین اسکیاپارلی ساخت کشور ایتالیا بود. سطح‌نشین اسکیاپارلی بخشی از پروژه اگزومارس بود که با همکاری سازمان فضایی اروپا و سازمان فضایی روسیه اجرا شد. فرود اسکیاپارلی در ۲۸ مهر ۱۳۹۵ در حالی که فقط چند متر با سطح فاصله داشت به دلیل اشکال در تخمین ارتفاع و درنتیجه تصمیم‌گیری اشتباه سامانه فرود شکست خورد. سطح‌نشین ۲۳۰ میلیون یورویی اسکیاپارلی با سرعت زیاد به سطح مریخ برخورد کرد و از بین رفت.

فضاپیمای اینسایت که ناسا آن را برای بررسی لرزه‌های سیاره مریخ طراحی کرده است در آستانه فرود روی این سیاره است. سفر اینسایت از زمین به مریخ بیش از ۶ ماه طول کشید، اما همه زمان از لحظه ورود این فضاپیما به جو مریخ تا فرود روی سطح فقط شش دقیقه طول می‌کشد. بیایید اتفاقاتی را که در این شش دقیقه می‌افتد بررسی کنیم. ابتدا فضاپیما باید دقیقا با زاویه‌ ۱۲ درجه وارد جو شود. اگر با زاویه‌ای بیش‌تر وارد شود در هنگام فرود به‌شدت داغ و ذوب خواهد شد و اگر با زاویه کم‌تر وارد شود از جو سیاره پس زده خواهد شد. اینسایت با سرعت حدود ۲۱ هزار کیلومتر بر ساعت وارد جو مریخ می‌شود. پس از حدود دو دقیقه در اثر اصطکاک جو سیاره سرعت آن به حدود  ۱۶۰۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. در این مدت سپر حرارتی فضاپیما تا هزار درجه سانتی‌‌گراد داغ می‌شود. در این هنگام و در حالی که اینسایت ۱۶ کیلومتر از سطح سیاره فاصله دارد سپر حرارتی جدا و چتر بزرگ آن باز می‌شود. ده ثانیه بعد پایه‌های فرود آن باز می‌شوند. حدود یک دقیقه بعد اینسایت شروع به فرستادن امواج راداری می‌کند تا سرعت و ارتفاعش را تخمین بزند. هنگامی‌که به ارتفاع ۱/۶ کیلومتری برسد اینسایت از چتر فرودش جدا می‌شود و موتورهای فرودش را روشن می‌کند. در این مرحله اینسایت باید به سرعت بچرخد و از مسیر سقوط چتر کنار برود. سپس باید به آرامی فرود بیاید. آخرین نکته هم آن است که موشک‌ها باید درست در لحظه رسیدن اینسایت به سطح مریخ خاموش شوند تا از واژگون شدن این سطح‌نشین جلوگیری شود. اگر همه این مراحل درست انجام شود گروه هدایت می‌توانند نفس راحتی بکشند. به نظر شما آیا این سطح‌نشین ۸۵۰ میلیون دلاری سالم فرود می‌آید؟ 

محمد عادل‌پور/مجله نجوم

توجه:

بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است. در غیر این صورت، بدیهی است حق پیگیری قانونی مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.