تصویر جدید هابل از کهکشانی با شکل غیرعادی

این چشم‌انداز کهکشانی با شکل نامعمولش، پر است از ستاره‌های جدید. درخشش‌های صورتی در این تصویر، که با تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده، مناطق ستاره‌زایی شدید است که برخوردی با مقیاس کیهانی آن را به راه انداخته است. کهکشان بزرگ این تصویر، NGC 4490، کهکشان کوچکترNGC 4485  را در سلطه گرانشی خود گرفته و اثر آن را نیز بر خود حس می‌کند. گرانش در مقایسه با دیگر نیروهای اساسی در جهان، نسبتا ضعیف است. با این وجود، جاذبه در فواصل بزرگ تأثیر می‌گذارد و نیروی محرک حرکات اجرام پرجرم در کیهان است. ظاهر پراکنده و تاب برداشته کهکشانNGC 4490  در این تصویر، نمونه‌ای از نتیجه رویارویی کهکشان‌ها و تحمل اثرات گرانشی است. بیش از میلیون‌ها سال، جاذبه گرانشی متقابل بینNGC 4490  و همسایه کوچکتر آن، NGC 4485، دو کهکشان را نزدیک‌تر کرده است و در نهایت، آنها با هم برخورد کرده‌اند. در این تصویر، شدیدترین دوره این رویداد سپری شده است و دو کهکشان از میان یکدیگر عبور کرده، خود را بیرون کشیده‌اند و دوباره در حال فاصله گرفتن از هم هستند. اما کشش گرانشی نیز از کار خود دست نمی‌کشد و احتمال دارد که کهکشان‌ها طی چند میلیارد سال دیگر دوباره با هم برخورد کنند.

کهکشان‌هایNGC 4490 وNGC 4485  با هم سیستمARP 269  را تشکیل می‌دهند که نام آن در «اطلس‌ کهکشان‌های غیرعادی» به چشم می‌خورد. آن‌ها در فاصله 24 میلیون سال نوری از زمین در صورت‌فلکی تازی‌ها (سگ‌های شکاری) قرار دارند. نیروهای جزرومدی شدید برهم‌کنش بین دو کهکشان، شکل و خواص آن‌ها را تعیین کرده‌ است. NGC 4490 زمانی یک کهکشان مارپیچی میله‌ای شبیه به راه شیری بوده است اما اکنون نواحی بیرونی‌تر آن به سمت خارج کشیده شده‌اند که نام مستعار آن، کهکشان پیله، از همین‌جا آمده است. از دید ما عملا هیچ ردی از ساختار مارپیچی قبلی این کهکشان دیده نمی‌شود، اگرچه کهکشانNGC 4485   هنوز هم بازو‌های مارپیچی خود را حفظ کرده است.

این برخورد کیهانی موجب ایجاد نواحی متراکم‌تر گاز و گردوغبار در هر دو کهکشان شده است. شرایط در این نواحی برای شکل‌گیری ستاره فراهم است؛ مناطق صورتی درخشانی که در اینجا دیده می‌شوند، ابرهای متراکم از هیدروژن یونیزه شده هستند، که بر اثر نور فرابنفش تابش شده از ستاره‌های جوان و داغ، می‌درخشند. این فوران فعالیت‌های ستاره‌زایی سبب شده که  NGC 4490در زمره کهکشان‌های ستاره‌فشان (starburst galaxy) طبقه‌بندیشود.

تشکیل ستاره همچنین در رشته نازکی که دو کهکشان را متصل می‌کند آشکار است: پلی از ستاره‌ها که در نتیجه برخورد قدیمی تشکیل شده است و در طول فاصله 24000 سال نوری بین این جفت‌ کهکشان، امتداد دارد. اما هرجا که زندگی وجود دارد، مرگ نیز هست. در چند دهه گذشته درNGC 4490  چندین ابرنواختر نیز دیده شده است، از جملهSN 1982F  و .SN 2008ax

محمد صادق فغان‌پور/ مجله نجوم

منبع: spacetelescope.org

در غیر این صورت بدیهی است حق پیگیری قانونی، مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.