هابل رقص گرانشی دو کهکشان را به تصویر کشید

رقص گرانشی دو کهکشان در همسایگی ما منجر به ایجاد جاذبه‌هایی بصری در این کهکشان‌ها شده است که در این تصویر جدید تلسکوپ فضایی هابل مشاهده می‌شود. کهکشان کوچکNGC 1510  و همسایه غول‌پیکر آن 1512NGC  در ابتدای ادغامی طولانی هستند که فرایندی ضروری در تکامل کهکشان‌هاست. باوجود اندازه کوچک NGC 1510، این کهکشان تأثیر قابل توجهی بر ساختارNGC 1512  و میزان تشکیل ستاره دارد.



کهکشان‌ها اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند و ستاره‌شناسان از این واقعیت استفاده می‌کنند تا آنها را براساس ظاهرشان طبقه‌بندی کنند. کهکشان بزرگNGC 1512  در سمت چپ این تصویر، کهکشانی مارپیچی میله‌ای است که نام‌گذاری آن به میله‌ای متشکل از ستارگان، گاز و گرد و غبار برمی‌گردد که در مرکز کهکشان کشیده شده است. از سوی دیگر،NGC 1510  در سمت راست تصویر، کهکشانی کوتوله است. با وجود اندازه‌های بسیار متفاوت این دو کهکشان، هر دو از طریق گرانش یکدیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهند که موجب تغییرات تدریجی در ظاهرشان می‌شود.

میلهNGC 1512  در نقش قیفی کیهانی عمل می‌کند و مواد خام مورد نیاز برای تشکیل ستاره را از حلقه بیرونی به قلب کهکشان هدایت می‌کند. این خط لوله گاز و گردوغبار در NGC 1512 باعث زایش ستاره‌های بسیار در قرص آبی و درخشان  آن می‌شود که «حلقه ستاره‌فشان دور هسته‌ای» نامیده می‌شود و گستردگی آن حدود 2400 سال نوری است. به نظر می‌رسد که هم میله و هم حلقه دست کم تا حدی به سبب کشمکش کیهانی بین دو کهکشان شکل گرفته‌اند؛ ادغامی که 400 میلیون سال است که ادامه دارد.

کهکشانNGC 1512  که هابل قبلا هم آن را مشاهده کرده بود، در حلقه بیرونی خود ناحیه دیگری از زایش ستاره‌ها دارد که آرام‌تر از ناحیه قبلی است. در نقاط مختلف این حلقه ده‌ها منطقهHII   وجود دارد؛ جایی که نوار‌های بزرگ گاز هیدروژن در معرض تابش شدید ستارگان تازه شکل گرفته مجاور قرار دارند. این تابش باعث درخشش گاز و ایجاد نقاط روشنی از نور در سراسر حلقه می‌شود که در تصویر قابل مشاهده است.

جالب آنکه NGC 1512  حتی بیشتر از آنچه که ما می‌توانیم در این تصویر ببینیم گسترش دارد- فراتر از حلقه بیرونی - و بازو‌های مارپیچی غیرعادی و پیچک مانندی را به نمایش می‌گذارد کهNGC 1510  را در بر گرفته‌اند. به نظر می‌رسد این بازو‌های عظیم الجثه به سبب برهم‌کنش‌های گرانشی قوی باNGC 1510  و کشیدن مواد از آن، تاب برداشته‌اند. اما این برهم‌کنش‌ها فقط برNGC 1512  اثر نمی‌گذارد بلکه باعث بروز تغییراتی هم در کهکشان کوچکتر شده است. گاز و گرد و غبار درNGC 1510  براثر نیروهای کشندی دائم کهکشان همسایه به حرکت در می‌آید و در آن فرایند شکل‌گیری ستاره‌ها به نحوی شدیدتر از  NGC 1510به راه می‌افتد. این باعث درخشش کهکشان به ‌رنگ آبی می‌شود که نشان‌دهنده ستاره‌های گرم جدید است.



کهکشانNGC 1510  تنها کهکشانی نیست که نیروهای جزرومدی عظیمNGC 1512  را تجربه کرده است. مشاهدات انجام شده در سال 1394/ 2015 نشان داد که ناحیه بیرونی بازوهای مارپیچی‌NGC 1512  در گذشته بخشی از کهکشان قدیمی دیگری بوده است. NGC 1512 این کهکشان را تکه تکه و جذب کرده است، درست مانند آنچه اکنون بر سرNGC 1510 می‌آید.

این زوج کهکشانی نشان می‌دهند که چگونه تعامل بین کهکشان‌ها، حتی اگر آنها دارای اندازه‌های بسیار متفاوت باشند، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر ساختار آنها داشته باشد، نحوه حرکت گاز و گرد و غبار آنها را تغییر دهد و حتی باعث شکل‌گیری ستاره‌ها شود. چنین برهم‌کنش‌هایی میان کهکشان‌ها و به خصوص ادغام آنها، نقشی اساسی در فرایند تکامل کهکشانی ایفا می‌کند.

محمد صادق فغان‌پور/ مجله نجوم

منبع: spacetelescope.org