آیا نگاه کردن به ماه‌گرفتگی برای چشمانمان خطری ایجاد می‌کند؟
در واپسین ساعات روز جمعه پنجم امرداد ۱۳۹۷ طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی قرن با مدت زمان ۱۰۳ دقیقه گرفت کلی آغاز می‌شود که تمام مراحل آن از ابتدا تا پایان در سراسر کشورمان ایران قابل‌مشاهده است. این پرسش که آیا نگاه کردن به ماه‌گرفتگی برای چشم ضرری دارد یا نه سوال متداولی است.
در واپسین ساعات روز جمعه پنجم امرداد ۱۳۹۷ طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی قرن با مدت زمان ۱۰۳ دقیقه گرفت کلی آغاز می‌شود که تمام مراحل آن از ابتدا تا پایان در سراسر کشورمان ایران قابل‌مشاهده است. با شنیدن این خبر شاید هیجان‌زدگی شما برای تماشای این پدیده زیاد طول نکشد و بلافاصله فکر سلامتی چشمانتان بیفتید. این پرسش که آیا نگاه کردن به ماه‌گرفتگی برای چشم ضرری دارد یا نه سوال متداولی است.
ماه‌گرفتگی و خورشیدگرفتگی یا خسوف و کسوف هرچند اسم‌هایی شبیه به یکدیگر دارند ولی از نظر ایمنی رصد برای چشم کاملا متفاوت هستند. همه ما شب‌های مهتابی به ماه نگاه می‌کنیم و از دیدن آن لذت می‌بریم بدون آن‌که اندکی ناراحتی در چشمانمان حس کنیم. اما در روز بسیار پیش می‌آید که بازتاب نور خورشید از سطحی مثل آسفالت هم چشمانمان را آزار می‌دهد؛ چه رسد به آن‌که بخواهیم لحظه‌ای مستقیم به خورشید نگاه کنیم. بسیاری برای حفاظت چشمانشان در برابر تابش غیرمستقیم خورشید از عینک آفتابی استفاده می‌کنند. اما هیچ‌کس برای محافظت چشمش در شب‌هایی که ماه می‌تابد عینک مهتابی به چشم نمی‌زند! تفاوت نگاه کردن به ماه‌گرفتگی و خورشیدگرفتگی هم به همین صورت است.
نور خورشید بسیار شدید است و علاوه بر نور مرئی تابش‌های فروسرخ و ماورای بنفش فراوانی دارد که به چشم آسیب جدی می‌رسانند. در هنگام خورشیدگرفتگی ماه بین خورشید و زمین قرار می‌گیرد و بخشی از قرص خورشید را می‌پوشاند. در این حالت بخشی از قرص خورشید که هنوز دیده می‌شود آن‌قدر نورانی است و تابش ماورای بنفش و فروسرخ دارد که نگاه کردن به آن بسیار خطرناک است. حتی اگر ماه بیش‌تر خورشید را پوشانده باشد و فقط بخش بسیار کوچکی از قرص خورشید قابل رویت باشد بازهم تابش آن به‌اندازه‌ای زیاد است که به چشم آسیب می‌زند. بنابراین برای رصد خورشیدگرفتگی حتما و حتما باید از عینک یا فیلتر‌های مخصوص و مطمئن و مورد تأیید استفاده کرد.
در زمان ماه‌گرفتگی، ماه وارد سایه زمین می‌شود و نوری که در مواقع عادی به سطح آن می‌رسد و باعث روشن شدن آن می‌شود دیگر به سطح آن نمی‌رسد و تاریک می‌شود. پس در هنگام ماه‌گرفتگی نور ماه از شبی مهتابی بسیار کم‌تر می‌شود. همان‌طور که نگاه کردن به ماه در شب خطری ندارد، در حالت ماه‌گرفتگی یا خسوف هم هیچ‌گونه خطری برای چشم با نگاه کردن به ماه ایجاد نمی‌شود. باوجود این توضیحات شاید هنوز قرمز‌رنگ دیده شدن ماه در هنگام گرفت باعث نگرانی باشد. باید توجه داشت دلیل قرمز دیده شدن ماه هنگام خسوف، نور بسیار اندکی است که از جو زمین پراکنده می‌شوند و به سطح ماه می‌رسد. اگر زمین جو نداشت ماه در هنگام گرفت کاملا تاریک می‌شد، اما بخشی از نور قرمز خورشید که وارد جو زمین می‌شود به اطراف پراکنده می‌شود و وارد ناحیه سایه زمین می‌شود. این نور قرمز اندک باعث دیده شدن سطح ماه به رنگ سرخ می‌شود که دیدن آن هیچ ضرری برای چشم ایجاد نمی‌کند.
امیدوارم هرچقدر در هنگام خورشیدگرفتگی‌ها مراقب رعایت نکات ایمنی برای رصد هستید از مشاهده راحت و بی‌دغدغه ماه‌گرفتگی‌ها ازجمله ماه‌گرفتگی پیش‌رو لذت ببرید !
محمد عادل پور/مجله نجوم
توجه:
بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است. در غیر این صورت، بدیهی است حق پیگیری قانونی مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.
