ابرنواختر آ۱۹۸۷ وارد مرحله جدیدی شد
سی سال پس از نخستین رصد ابرنواختر آ1987 (1987A)، تازه‌ترین مشاهدات تلسکوپ‌های عظیم جهان از این انفجار ستاره‌ای منتشر شد. داده‌های به دست آمدۀ جدید، از آغاز دورۀ جدیدی در حیات این ابرنواختر خبر می‌دهد.
سی سال پس از نخستین رصد ابرنواختر آ۱۹۸۷ (1987A)، تازه‌ترین مشاهدات تلسکوپ‌های عظیم جهان از این انفجار ستاره‌ای منتشر شد. داده‌های به دست آمدۀ جدید، از آغاز دورۀ تازه ای در حیات این ابرنواختر خبر می‌دهد.
سه دهۀ پیش، اخترشناسان یکی از درخشان‌ترین ابرنواخترهای مشاهده شده در ۴۰۰ سال گذشته را در ابرماژلانی بزرگ یافتند. این انفجار ابرنواختری که آ۱۹۸۷ نام گرفت، تا چندین ماه پس از کشف آن در اسفند سال ۱۹۸۷/۱۳۶۵ به اندازۀ صد میلیون ستاره درخشندگی داشت. از آن زمان تاکنون این ابرنواختر به دلیل نزدیکی نسبی به زمین، یکی از بهترین فرصت‌ها را برای بررسی مراحل مختلف انفجار در اختیار دانشمندان قرار داده است.
به مناسبت سی‌امین سالگرد این رویداد، تصاویر و ویدئوهای جدید و همچنین مدلی سه‌بعدی از این ابرنواختر منتشر شده که با استفاده از مشاهدات تلسکوپ فضایی هابل، رصدخانۀ پرتو ایکس چاندرا و آرایۀ آلما تهیه شده است و جزئیاتی بی‌نظیر از آ۱۹۸۷ را برای دانشمندان و عموم مردم به نمایش گذاشته است.
تازه‌ترین داده‌های به دست آمده از این تلسکوپ‌های قدرتمند نشان می‌دهد که ابرنواختر آ۱۹۸۷ از مرحلۀ مهمی عبور کرده است. به دور این ابرنواختر حلقۀ گازی وجود دارد که در مراحل پایانی زندگی ستاره تشکیل شده است؛ یعنی زمان برخورد جریانی پرسرعت از باد ستاره‌ای با باد کندتری که در مرحلۀ غول سرخی ستاره ایجاد شده بود. موج‌ضربۀ انفجار ابرنواختری اکنون در حال پشت سر گذاشتن این حلقۀ گازی است. در حال حاضر، آنچه در پس این حلقه وجود دارد به درستی مشخص نیست و به جزئیات تحول ستاره در زمان غول سرخی آن بستگی دارد.
برخی مشاهدات این تلسکوپ‌ها از این قرار بوده است:
هابل نشان داد که حلقۀ متراکم گاز در اطراف ابرنواختر که قطری در حدود یک سال نوری دارد، در نور مرئی می‌درخشد. این حلقه، دست‌کم ۲۰ هزار سال پیش از مرگ ستاره به گرد آن وجود داشته و درخش فرابنفشی که در انفجار ایجاد شده آن را دهه‌ها به تابش واداشته است. همچنین مشاهدات چاندرا حاکی از آن است که تابش پرتو ایکس از حلقه ساطع می‌شود، و این تابش از سال ۱۹۹۹/۱۳۷۸ تا ۲۰۱۳/۱۳۹۲ مدام در حال پرنور شدن بوده است. تابش پرتو ایکس بر اثر عبور موج‌ضربه از حلقۀ گازی متراکم دور ستاره و گرم شدن مواد حلقه ایجاد می‌شود. ثابت ماندن درخشندگی آن پس از سال ۱۹۹۹/۱۳۷۸ و نیز محو شدن تابش ایکس بخشی از حلقه، همه بیانگر این واقعیت هستند که موج‌ضربه به‌تدریج از حلقه خارج شده و به ناحیه‌ای با تراکم کمتر وارد شده است. به‌این‌ترتیب، می‌توان گفت که ابرنواختر آ۱۹۸۷ مرحله‌ای از تحول خود را پشت سر گذاشته است.
مترجم: کیارا عباس‌زاده اقدم/ مجله نجوم
ویراستار: منا رجبیه فرد
منبع: hubblesite.org
توجه:
بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی، به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است.
در غیر این صورت بدیهی است حق پیگیری قانونی، مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.
