زیر گنبد شیشه‌ای در مرکز تهران

روز و هفته جهانی نجوم، رویدادی است که هر سال به صورت همزمان در هفته‌ای در بازه زمانی 15 آوریل تا 15 می‌که هلال ماه در شرایط خوبی برای رصد در ابتدای شب قرار داشته باشد، برگزار می‌شود. این زمان برای ما در ایران معمولا در نیمه اول اردیبهشت واقع می‌شود. هدف از برگزاری این رویداد، آشناکردن عموم مردم با جذابیت‌ها و واقعیت‌های علم نجوم است و زدودن باورهای خرافی و شبه‌علمی است.

انجمن نجوم ایران قریب به دو دهه است گروه‌های نجومی جوان و پرشور ایرانی را برای برنامه‌های پرمخاطب و پرباری که به این مناسبت برگزار می‌کنند، در حد بضاعت و امکانات یاری داده و حمایت می‌کند. در بیشتر کشورها، گروه‌های نجومی در هفته نجوم با هماهنگی شهرداری‌ها در فضاهای عمومی مانند پارک‌ها و موزه‌های علم مستقر می‌شوند و برنامه‌های خود را به عموم مخاطبان ارائه می‌کنند.

در ایران نیز بسیاری از شهرداری‌ها اهتمام ویژه‌ای به گسترش فضاهای علمی برای شهروندان ورزیده‌اند. به طوری که در سال‌های اخیر بزرگ‌ترین آسمان نمای خاورمیانه با نام گنبد مینا در اراضی عباس آباد تهران به بهره‌برداری رسیده است. آسمان‌نمایی دیجیتال با امکانات مدرن که می‌تواند جایی برای آشنایی شهروندان با مفاهیم جذاب و ساده علمی و بویژه علم نجوم باشد و صد البته وجود چنین مکان مناسبی در پارکی وسیع، با دسترسی آسان برای شهروندان، مجموعه‌ای مغتنم برای حضور گروه‌ها و انجمن‌های نجومی است تا در رویدادی نظیر هفته و روز جهانی نجوم داوطلبانه به وظایف شهروندی خود همچون همپایان خود در سراسر جهان عمل کنند. امسال نیز این مراسم افتتاحیه هفته جهانی نجوم در 31 فروردین با همکاری آسمان‌نمای گنبد مینا و با مشارکت داوطلبانه گروه‌ها، انجمن‌ها و فعالان نجوم در محوطه بیرونی گنبد مینا برگزار شد و گنبد مینا هم مثل همیشه به بلیت‌فروشی و ارائه سئانس‌های عادی برنامه خود پرداخت.

در این میان نکته غم‌انگیز ماجرا، بی‌تدبیری برخی مدیران و سیاستگذاران در چنین مراکزی است که نه‌تنها ابتدایی‌ترین آشنایی با مفاهیمی چون علوم شهروندی و ترویج علم نداشته، بلکه ذکاوت استفاده از ظرفیت جوانان فرهیخته این کشور و شیوه صحیح تعامل با آنان را ندارند؛ جوانانی که بنا به علاقه‌مندی خود حاضرند به رایگان دانش خود را در اختیار بازدیدکنندگان پارک و این مرکز قرار دهند و به نوعی ناخواسته در جهت وظایف سازمانی این مراکز گام بردارند.

چگونه می‌شود مدیران بزرگ‌ترین آسمان‌نمای کشور و خاورمیانه بصراحت عنوان می‌کنند وظیفه‌ای در حمایت از برگزاری مراسمی مانند روز و هفته نجوم ندارند؟

حدود 800 سال پیش هلاکوخان مغول به توصیه خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه مراغه را با صرف هزینه بسیار بنا نهاد و برای رفاه منجمان و رصدگران، اقامتگاهی کنار آن بنا کرد تا منجمان ایرانی با فراغ بال به توسعه مطالعات خود در نجوم بپردازند.

مدیران آسمان‌نمایی که در روز نجوم هیچ امکان خاصی برای مردم عادی در بهره‌مندی از امکانات میلیاردی این مرکز تدارک نمی‌بینند و حتی اجازه استفاده از نمازخانه و سرویس بهداشتی ساختمان آسمان‌نما را به جوانان برگزارکننده مراسم روز نجوم نمی‌دهند،آیا نباید ضرورت ترویج علم و راه و رسم احترام فعالان داوطلب دنیای علم را از هلاکوخان بیاموزند؟

سید مصطفی امام، دبیر برگزاری هفته نجوم در انجمن نجوم ایران

منبع: روزنامه جام جم