«شکارچی طوفان» جو زمین را از فضا زیر نظر می‌گیرد

ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) تمام اتفاقات جو زمین را از بالا به خوبی تحت نظر دارد. با بهره‌گیری از این جایگاه منحصربه‌فرد ایستگاه فضایی بین‌المللی، ماموریت جدیدی برای تحلیل طوفان‌های تندری خیره کننده در قسمت بالای جو زمین آغاز شده که از «ابزار پایش برهم‌کنش‌های فضا و جو» (Atmosphere-Space Interactions Monitor یا ASIM) استفاده می‌کند که به تازگی در این ایستگاه نصب شده است.

این ابزار که با نام«شکارچی طوفان فضایی» نیز شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از چند دوربین نوری، فوتومتر (نورسنج)، آشکارساز پرتو ایکس و پرتو گاماست و قرار است شناختی ویژه از چگونگی تاثیر طوفان‌های تندری عظیم بر آب و هوا ، جو، یون‌سپهر (ionosphere) و کمربندهای تابشی زمین برای دانشمندان فراهم ‌کند. بعلاوه، ما امیدواریم که تصاویر خارق‌العاده‌ای را نیز به نمایش بگذارد.

پژوهشگر اصلی، تورستن نویبرت (Torsten Neubert) از موسسه ملی فضایی در دانشگاه فنی دانمارک در بیانیه‌ای گفت: «مشاهدات در ارتفاع بالا، به ما اجازه می‌دهد تا این اتفاقات را بدون اثر پنهان‌کنندگی ابرها مورد بررسی قرار دهیم.» 

«با کمک این ابزار ما فرایندهای پیچیده رعدوبرق در قسمت بالای جو را، که همان عناصر رعدوبرق عادی، اگرچه به شکل‌های مختلفی هستند، بهتر خواهیم شناخت. این شناخت می‌تواند فناوری شناسایی رعدوبرق عادی را بهبود بخشد.»

حالت تندرها در قسمت بالای جو بسیار متفاوت با درخشش و صدای رعدوبرقی است که درحین باران و طوفان در شب‌های گرم ایجاد می‌شود. به جای آن، تعدادی فوران انرژی الکتریکی به رنگ‌های روشن مختلف دیده می‌شود که با نام «اسپرایت»‌، «الف»‌ و «جاینت» (به معنی شبح، جن و غول) شناخته می‌شوند.

اسپرایت‌ها، درخشش‌های نور هستند که در ارتفاعات بالای ابرهای تندری ظاهر می‌شوند. آن‌ها معمولا قرمز یا بنفش روشن هستند. رنگ قرمز به این شکل ایجاد می‌شود که الکترون‌های برانگیخته با مولکول‌های نیتروژن در قسمت بالایی جو برخورد و آن‌ها را یونیزه می‌کنند. یک طوفان تندری به تنهایی می‌تواند چندصد اسپرایت را در یک شب تولید کند.

ایستگاه فضایی بین‌المللی که در مدار کم ارتفاعی به دور زمین به فاصله 400 کیلومتر از آن می‌گردد،  بهترین موقعیت را برای مشاهده تندرهای بالای جو دارد که معمولا در ارتفاع کمتر از 100 کیلومتر، در لایه یون‌سپهر، میان‌سپهر (mesosphere) و پوشن‌سپهر (stratosphere) رخ می‌دهد. همچنین، نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری زمین را کامل پوشش می‌دهد که معمولا محل شکل‌گیری شدیدترین تندرهاست و دسترسی به آن بسیار مشکل است.

نویبرت اضافه کرد:«ما درباره ابرهای تندری و ساختار ریز پوشن‌سپهر و مزوسفر که بسیار ناشناخته است، بیشتر خواهیم آموخت. این‌ها نتایج محکم علمی هستند که برای اولین بار مشخص می‌کند قسمت بالای ابرهای تندری تا چه حد می‌توانند فعال باشند.»

آیدا رضایی/ مجله نجوم

منبع: iflscience.com