"آلما" تصاویر بی‌نظیری از جزئیات یک قرص پیش سیاره‌ای گرفت
"آلما" تصاویر بی‌نظیری از جزئیات یک قرص پیش سیاره‌ای گرفت
ستاره تی دبلیو - شجاع (TW Hydrae) در فاصله 175 سال نوری از زمین در صورت فلکی شجاع، در میان مرکز متراکم قرصی از گاز و غبار نشسته است. این قرص بتازگی به طرز شگفت‌انگیزی در تصویر گرفته شده با "آرایه میلیمتری/ زیرمیلینتری بزرگ آتاکاما" (آلما) بوضوح دیده می‌شود
آرایه تلسکوپ‌های آلما در شیلی
ستاره تی دبلیو - شجاع (TW Hydrae) ستاره خاصی است. این ستاره در فاصله 175 سال نوری از زمین در صورت فلکی شجاع، در میان مرکز متراکم قرصی از گاز و غبار نشسته است. منجمان تصور می کنند این ستاره وضعی از منظومه شمسی ما را در روزگاری که فقط 10 میلیون سال از عمرش می‌گذشته تداعی می‌کند.
این قرص به طرز شگفت‌انگیزی در تصویر گرفته شده با "آرایه میلیمتری/ زیرمیلینتری بزرگ آتاکاما" (آلما) در شیلی - که از 66 رادیو تلسکوپ حساس به نورهای فراتر از فروسرخ استفاده می‌کند - بوضوح دیده می‌شود.
گستره بیشتر از 15 کیلومتری آرایه های آلما موجب شده تا به صورت تلسکوپ غول‌پیکر واحدی عمل کند که امکان ثبت تصاویری با وضوح 10 برابر دقیقتر از تلسکوپ فضایی هابل را داشته باشد.
منجمان سراسر دنیا تلسکوپ هایشان را به سوی ستاره تی دبلیو- شجاع نشانه رفته اند. زیرا این نزدیک‌ترین ستاره جوان در آسمان است که بین 5 تا 10 میلیون سال سن دارد. این یعنی هنوز همجوشی هیدروژن نیز در آن آغاز نشده است.
همجوشی هیدوروژن فرایندی است که ستاره‌ها در آن با تبدیل هیدروژن به هلیوم، انرژی تولید می کنند. ستاره تی دبلیو - شجاع درخشش خود را مدیون انرژی آزاد شده از همجوشی هسته‌ای و انقباضی است که در نتیجه گرانش حاصل می‌شد و ساختار ستاره را حفظ می‌کند. همجوشی هسته‌ای و "تولد رسمی ستاره" وقتی انجام می‌شود که چگالی و گرمای کافی برای پیشبرد همجوشی هسته‌ای در هسته ستاره ایجاد شود.
ما بیشتر قرص های پیش‌ستاره‌ای را در زوایای گوناگون می‌بینیم اما ستاره تی دبلیو - شجاع در جهت روبه رو از موقعیت زمین در کهکشان دیده می‌شود. این امر موجب می‌شود تا نمای نادر و دست اولی از قرص اطراف کنارستاره پیش چشم منجمان قرار گیرد. تصویر جدید جزییات شگفت‌انگیزی را نشان می‌دهد که شامل مجموعه‌ای از حلقه‌های نورانی هم‌مرکز ناشی از غباری است که از بخش‌های تاریک جدا شده است. حتی نشانه‌هایی وجود دارد که سیاره‌ای با مداری مشابه مدار زمین، فرایند پاک‌کردن بخشی از قرص پیش‌ستاره‌ای از مواد غباری اضافه را آغاز کرده است.
سین اندروز از "مرکز اخترفیزیک اسمیت‌سونین هاروارد کمبریج واقع در ایالت ماساچوست آمریکا که از نویسندگان اصلی مقاله‌ای در این باب در نشریه استرونومیکال ژورنال لترز (Astrophysical Journal Letters) است در این باره به یونیورز تودی می‌گوید: "مطالعات قبلی با تلسکوپ‌های نوری و رادیویی تایید کرده بود که ستاره تی دبلیو - شجاع میزبان قرصی برجسته با ویژگی‌هایی است که تشکیل یک سیاره را تأیید می‌کند."
شکاف در قرص پیش‌سیاره‌ای ستاره تی‌دبلیو - شجاع
شکاف فوق‌الذکر که در تصویر مشاهده می‌شود حدود سه تا شش میلیارد کیلومتر از ستاره مرکزی فاصله دارد. این تقریبا به اندازه متوسط فاصله خورشید تا اورانوس و پلوتو در منظومه شمسی است. بعلاوه آنها خیلی شبیه مجموع ذراتی هستند که در ادغام با یکدیگر سیاره‌ها را تشکیل می دهند. سیاره‌ها در این فرایند مدارشان را از گرد و غبار پاک می¬کنند تا نوارهای کاملا معینی را بوجود آورند. "آلما" کمترین تابش‌های ضعیف زیر میلی متری تابیده شده از ذرات غبار در قرص را ثبت کرده است که ابعادی به کوچکی 150 میلیون کیلومتر را نشان می‌دهد؛ یعنی تقریبا ابعادی به اندازه فاصله خورشید تا زمین!
اندرو می گوید:"این بهترین وضوح تصویر فضایی از یک قرص پیش¬سیاره ای است که با آرایه آلما گرفته شده، و بعید است به این آسانی‌ها نمونه بهتری در آینده ثبت شود."
رصد پیشین "آلما از ستاره دیگری به نام اچ‌ال - ثور (HL Taur) نشان داده بود که حتی جوان ترین قرص های پیش-سیاره ای-که فقط یک میلیون سال سن دارند- بسیار شبیه به هم به نظر می رسند. با مطالعه قرص ستاره تی دبلیو- شجاع، منجمان امیدوارند درک بهتری از تکامل سیاره خودمان و چشم اندازی برای نمونه‌های مشابه در سراسر کهکشان راه شیری پیدا کنند.
مترجم: حسام وکیل - مجله نجوم
