حس تماشای سیاره آبی

توضیح عظمت و شگفتی‌های سیاره زمین، کار دشواری است. اما فضانوردان در گفت‌وگو با مردم و رسانه‌ها همیشه سعی می‌کنند به نوعی آن را توصیف کنند.

معمولا می‌گویند واژه‌های رایج برای توصیف احساسشان جوابگو نیست. با این حال بیشترشان معتقدند اگر می‌شد همه مردم جهان و بویژه سیاستمداران را یک بار به فضا برد تا از آنجا سیاره زیبای زمین را به عنوان خانه پدری خود یک بار تماشا کنند، این تجربه می‌توانست چنان اثر عمیقی بر شیوه زندگی و تفکرشان بگذارد که در آن صورت قطعا زمین می‌توانست جای بهتری برای زندگی باشد.

در ادامه با اندیشه‌های فضانوردان درباره خانه پدری پس از تجربه استثنایی‌شان در سفر به مدار زمین بیشتر آشنا خواهید شد.

ادوارد تسانگ اد لو

اد لو، یکی از فضانوردان سه ماموریت ناسا از سال 1346 تا 1382/ 1997 تا 2003 بود. لو هنگام بازگشت به زمین متوجه شد پوسته زمین بر اثر برخورد سیارک‌ها و شهاب‌سنگ‌ها دچار فرورفتگی شده و دهانه‌های بزرگی شکل گرفته است.

او سال 1381/ 2002 بنیاد غیردولتی بی612 (B612) را تاسیس کرد. هدف آن پیشگیری ازهرگونه تاثیرات ویرانگر برخورد سیارک‌ها به زمین است.

اد لو می‌گوید: برجسته‌ترین درکی که از زندگی در زمین بدست آوردم این بود که فهمیدم حیات چقدر قدرتمند است. حیات موفق شده است به هرمکانی از این سیاره راه یابد. حتی زمانی که واژه‌ها برای بیان احساسمان کافی نباشد، یک عکس فضایی از زمین می‌تواند دیدگاه میلیون‌ها نفر را تغییر دهد. در سال 1968 خدمه آپولو 8 اولین افرادی بودند که از زمین دورشدند و به دور ماه گردش کردند. در شب کریسمس، ویلیام آندرس فضانورد آپولو-8، تصویری فراموش نشدنی و باشکوه از زمین ثبت کرد که به طلوع زمین معروف شد. این تصویرموجب افزایش آگاهی ما از زیبایی و آسیب‌پذیری سیاره مادری‌مان شد.

وی می‌افزاید: سال 2018، پنجاهمین سالگرد ثبت این تصویر نمادین است که به فعالیت‌های جنبش حفظ محیط زیست کمک کرد. ملوین فضانورد آمریکایی، می‌پرسد: چه اصلاحات درسی لازم است انجام شود تا بتوانیم صدمین سالگرد ثبت این عکس را جشن بگیریم؟ او با ائتلاف هواداران سفرهای فضایی همکاری می‌کند تا ایجاد هماهنگی بین سلامت انسان، محیط‌زیست و نیازهای بشری را مورد بازبینی قرار دهند. در این پروژه از تجربیات فضانوردان برای کمک به مردم جهت یادگیری شیوه زندگی در شرایط سخت استفاده خواهد شد.

سامانتا کریستوفورتی

سامانتا کریستوفورتی، فضانورد ایتالیایی با 199 روز حضور بی‌وقفه در ایستگاه فضایی بین‌المللی، رکورد اقامت یک زن را در فضا در اختیار دارد. حضور طولانی‌مدت در مدار زمین منجر به افزایش درک او درباره حضور انسان در زمین شده است.

کریستوفورتی در این باره می‌گوید: زمانی نیروهای عظیم زمین‌شناختی (مانند فعالیت‌های آتشفشانی، زمین‌لرزه، جریان رسوب‌ها و...) چهره این سیاره را به شکلی که امروز می‌بینیم شکل داد، سپس انسان‌ها اهرام و آسمانخراش‌ها را طی دورانی بسیار طولانی ساختند، همه اینها از فضا در یک چشک بر هم زدنی دیده می‌شود. از دید کریستوفورتی، به نظر می‌رسد انسان تمام این آثار را یکشبه ساخته است.

وی می‌افزاید: زمین زیر پای شما قرار دارد و بسیاری از آنچه می‌توان بویژه در طول روز از فضا دید، نشانی از حضور انسان در آن نیست. اگر در مقیاس زمان‌بندی زمین شناسی نگاه کنید، خواهید دید حضور انسان بسیار کمرنگ است. اگر می‌خواهیم حضور دائمی و نه لحظه‌ای در این سیاره داشته باشیم، باید همچون یک خانواده انسانی باهم متحد باشیم. به خاطر گرانش و حیات، ما نمی‌توانیم به آسانی از زمین خارج شده و از آن دور شویم. حتی اکنون که نزدیک به شش دهه از حضور انسان در فضا می‌گذرد، تعداد کمی از مردم توانسته‌اند به مدار زمین راه یابند و طلوع خورشید را در فضا و بالای افق منحنی‌وار زمین تماشا کنند. از سال 1340/ 1961 تا کنون فقط 556 نفر این تجربه جذاب را داشته‌اند. فقط 24 نفراز این فضانوردان شاهد این بودند که زمین کوچک و کوچک‌تر می‌شود تا این که در نهایت به اندازه صفحه یک ساعت مچی دیده شود. فقط شش نفر توانسته‌اند آن سوی تاریک ماه را ببینند؛ آنها با قرارگیری در پشت ماه دیگر ارتباط بصری با زمین نداشتند.

مایک ماسیمینو

سال 1388/ 2009، مایک ماسیمینو فضانورد ناسا، در ارتفاع 563 کیلومتری از سطح زمین در آخرین ماموریت تعمیر تلسکوپ فضایی هابل شرکت داشت. نگاه تلسکوپ هابل همواره به سوی فضای خارج از زمین است، اما در نزدیکی این رصدخانه عظیم، زیبایی خیره‌کننده زمین ماسیمینو را مدهوش کرده بود.

سرسبزی جنگل‌های بارانی آمریکای جنوبی، بیابان‌های ناهموار آفریقا و چراغ‌های درخشان شهرها که زیر پای او گسترده بودند، این سیاره را از نظر او به بهشت تبدیل کرده بود.

او می‌گوید: من به این موضوع فکر می‌کردم که اگر شما می‌توانستید در بهشت باشید، سیاره زمین را از آن بالا چطور می‌دیدید؟! با دیدن زمین از آن بالا با خود گفتم نه... این خیلی زیباتر است! این همان چیزی است که باید شبیه بهشت باشد. من تصور می‌کنم سیاره ما یک بهشت است. ما بسیار خوش‌اقبالیم که ساکن زمین هستیم.

پرتاب‌های فضایی ذاتا غیر طبیعی‌اند. فیزیولوژی بدن انسان به طور خاص برای زندگی در این سیاره تکامل یافته، نه برای زندگی در فضا. شاید به همین علت است که توصیف تجربه دیدن زمین از فضا برای فضانوردان مشکل است.

لوکا پارمیتانو، فضانورد ایتالیایی می‌گوید هنوز کلمات مناسبی برای انتقال حقایق درباره پرتاب‌های فضایی نساخته‌ایم. مهم نیست چه زبانی انتخاب می‌کنید، واژه‌ها سنگ بنای ارتباطات انسان امروزی است، امابه خاطر معنی و مفهوم‌شان محدودیت دارند.

تا اواسط قرن بیستم، نیازمند تلاش برای توصیف تماشای زمین از فضا نبودیم. او می‌گوید: ما فقط در ارتباط با ماموریت‌های فضایی فکر نمی‌کنیم، بلکه باید واژه‌های مناسبی هم تولید کنیم.

کارن نیبرگ

در شهریور 1392/ سپتامبر 2013، در طول سفر دوم به ایستگاه فضایی بین‌المللی، نیبرگ یک دایناسور عروسکی برای پسر سه ساله‌اش ساخت. شاید این اولین اسباب بازی در فضاست که ازخرده لوازم یدکی بلااستفاده در ایستگاه فضایی بین‌المللی ساخته شده است. ساخت این عروسک پارچه‌ای به این فضانورد کمک کرد تا احساس عمیق‌تری با عزیزترین اشخاص زندگیش که دورتر از او در زمین بودند به اشتراک گذارد. از سویی دیگر این کار خلاقانه جلوه‌ای از ارتباط احساسی عمیق نیبرگ با گذشته و حال اکوسیستم زمین بود.

نیبرگ می‌گوید: در آینده می‌خواهم بیشتر ازقبل مدافع حفاظت از حیات باشم. هر تکه از زمین با سایر بخش‌های آن در ارتباط است. وجود هر حیوان کوچکی در اکوسیستم مهم است. تماشای زمین از فضا باعث می‌شود شما این موضوع را بیشتر درک کنید و فعالانه‌تر از محیط‌زیست زمین حفاظت کنید. اگر می‌توانستم هر کدام از ساکنان زمین را یک بار به مدار ببرم، فکر می‌کنم اوضاع متفاوت می‌شد!

دیدن زمین از فضا می‌تواند جهان‌بینی فرد را تغییر دهد. نیکول استوت، فضانورد آمریکایی دو بار با شاتل فضایی دیسکاوری پرواز کرد و با نگاه جدیدی برای خلق آثار هنری با هدف کمک به حل چالش‌های سیاره زمین و نشان دادن تعامل هنر و علم به زمین بازگشت.

کریس هدفیلد، فضانورد کانادایی می‌گوید: در حالی که در فضا به دور زمین می‌چرخیدم، احساس می‌کردم بیشتر از قبل با مردم این سیاره ارتباط دارم.

کاترین دویر سولیوان، فضانورد ناسا، اولین زن آمریکایی بود که در سال 1363/ 1984 راهپیمایی فضایی انجام داد. او می‌گوید: در این سال‌ها و در مدت ماموریت‌های فضایی جز تحرک و علاقه چیزی در من پرورش نیافت. این باعث می‌شد تنها به لذت بردن از مناظر وعکاسی اکتفا نکنم، بلکه آنها را به واقعیت تبدیل کنم.

سولیوان پس از بازنشستگی از ناسا، در اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا مشغول به کار شد. او معتقد است زمین از بالا به اندازه زیادی فریبنده و زیباست و تماشای آن هرگز خسته‌کننده نبود.

گنادی پادالکا

گنادی ایوانوویچ پادالکا، فضانورد اهل روسیه است. وی از سال 1377 تا 1394/ 1998 تا 2015 در ماموریت‌های فضایی شرکت داشت و با 878 روز اقامت در فضا صاحب رکورد جهانی است. این تجربیات برای او، درسی برای تقویت کارگروهی در شرایط خطرناک پروازهای فضایی بود. به گفته او اگرچه انسان تغییرات قابل توجهی در زمین ایجاده کرده است، اما هیچ تردیدی وجود ندارد زمین به حیات خود ادامه خواهد داد. او از این که می‌بیند ما به عنوان یکی از گونه‌های ساکن در زمین به رغم اقدامات خودخواهانه هنوز زنده مانده‌ایم، متعجب است!

للند دی. ملوین

ملوین، در سال 1364/ 1986 بازیکن فوتبال بود، اما بخاطر مصدومیت به فعالیت ورزشی خود پایان داد. اینگونه بود که زندگی او با شروع فضانوردی دچار تغییر شد! در سال‌های 1387 و 1388/ 2008 و 2009 به عنوان فضانورد در دو ماموریت ناسا شرکت داشت. دیدن درخشش اقیانوس‌های زمین از فضا برای او بسیار شگفت‌آور بود. رنگ‌هایی که می‌دید بسیار متنوع بودند. در این شرایط او در جست وجوی راهی جدید برای توصیف سایه‌های آبی اقیانوس بود. اشتیاق او به دانش موجب تمایز تلاش‌هایش با هدف الهام بخشیدن به مردم، بویژه کودکان برای حفظ سیاره و تعقیب رویاهایشان دارد. واضح است تمایل به حفاظت از این سیاره در بین کسانی که آن را ترک کرده‌اند متداول است. گنادی پادالکا، فضانورد روسی، بیشتر از هر فضانورد دیگری در فضا زندگی کرده است. جذابیت ماموریت‌هایی فضایی باعث شده تا او 28 سال این شغل را ادامه دهد، اما چیزی حتی قدرتمندتر از جاذبه او را به زمین، خانه مادری‌اش بازگردانده است.

او می‌گوید: ما به صورت ژنتیک به این سیاره متصل هستیم. بزرگ‌ترین یافته ما این است که توانایی زمین در حمایت از حیات منحصر به فرد است. در دهه گذشته، یافته‌های نجومی نشان داد ما در میان میلیاردها دنیا در کهکشان راه‌شیری تنها هستیم. شرایط پیچیده زمین‌شناسی، زیست‌بوم و زیست شناسی باعث شده تا این سیاره سنگی تنها خانه امن برای انسان‌ها باشد. در حقیقت هیچ خانه امنی چون زمین فعلا برای ما شناخته نشده است.