در رویداد گذر عطارد، به زبان ساده چه اتفاقی می‌افتد؟

عطارد نزدیک‌ترین سیاره منظومه شمسی به خورشید است. این سیاره سرعت گردش بیشتری نسبت به دیگر سیاره‌ها در گردش به دور خورشید دارد و هر 88 روز یک بار به دور آن می‌چرخد. هر شبانه روز این سیاره 59 روز زمینی طول می‌کشد. معمولا عطارد در مسیر گردش به دور خورشید هنگام گذر از میان زمین و خورشید، از بالا یا پایین قرص خورشید عبور می‌کند. علتش انحراف مداری این سیاره نسبت به صفحه گردش زمین به دور خورشید است. گاهی پیش می‌آید که عطارد تقریبا از نزدیکی خط واصل بین زمین و خورشید نیز عبور کند. این اتفاق در هر قرن 13 یا 14 بار می‌افتد. از جمله عصر دوشنبه بیستم اردیبهشت این رویداد نجومی رخ می‌دهد که به آن «گذر عطارد» می‌گوییم. گذر عطارد با کسوف تفاوت دارد. در کسوف ماه از جلو قرص خورشید می‌گذرد و چون از دید زمینی‌ها اندازه قرص ماه در آسمان با قرص خورشید برابر است، در نتیجه قرص ماه به کلی قرص خورشید را می‌پوشاند و به این ترتیب می‌بینیم که وسط روز، گویی شب می‌شود و درخشش ستاره‌ها در آسمان دیده می‌شود. اما در زمان گذر عطارد اگر با تلسکوپ (مجهز به فیلتر استاندارد خورشیدی) به خورشید نگاه کنیم، گذر این سیاره را به صورت نقطه کوچک سیاه‌رنگی از مقابل خورشید خواهیم دید. زیرا عطارد نسبت به ماه بسیار دورتر از زمین است و خیلی کوچک دیده می‌شود. این پدیده در ایران از حدود ساعت 15:40 قابل مشاهده است. گذر عطارد از مقابل قرص خورشید بیشتر از هفت ساعت طول می‌کشد و دوشنبه این هفته خورشید در حالیکه عطارد از مقابل آن در حال عبور است، غروب می‌کند. اگر عصر دوشنبه از حوالی ساعت 15 به برج میلاد تهران بیایید می‌توانید این پدیده را با تلسکوپ‌های مجهز به صورت مستقیم تماشا کنید. به علاوه می‌توانید با دوربین گوشی‌های تلفن همراهتان از این پدیده شخصا عکسبرداری کنید. با زمان‌سنجی لحظات آغاز این پدیده که مشهور به زمان‌های تماس اول و دوم هستند، با استفاده از روابط ریاضی و هندسه می‌توان فاصله زمین تا خورشید را محاسبه کرد. این محاسبات در مجله نجوم شماره اردیبهشت ۱۳۹۵ که اکنون روی کیوسک‌ها است شرح داده شده. گذر عطارد در 20 آبان 1398 تکرار خواهد شد (که البته در آن زمان ایران جای خوبی برای مشاهده این پدیده نیست). پس از آن باید تا 16 آبان 1411 برای تماشای پدیده گذر عطارد منتظر بمانیم. ️این فرصت ناب را از دست ندهید! به منجمان آماتور پیشنهاد می‌کنیم در رقابت علمی گذر تیر شرکت کنند. شرح این رقابت در پست‌های قبلی‌کانال تلگرام مجله نجوم آمده است. اطلاعات بیشتر درباره گذر عطارد، رصد و عکاسی از آن را در مجله نجوم شماره ۲۵۵ (اردیبهشت ۱۳۹۵) بخوانید. سحرناز یعقوب‌پور/ مجله نجوم