یک کاراکتر اشتباه و دیگر هیچ!

شاید باور اینکه وجود فقط یک کاراکتر نادرست در فرمان ارسالی به فضاپیمایی باعث از دست رفتن کل مأموریت شود سخت باشد؛ اما این واقعیتی تلخ است که برای فضاپیمای فوبوس ۱ اتفاق افتاد.

شانزدهم تیر بیست و نهمین سالگرد پرتاب فضاپیمای فوبوس ۱ برای کاوش سیارۀ مریخ و قمرهای آن، فوبوس و دیموس است. فوبوس ۱ و ۲، دو فضاپیمای دوقلو بودند که اتحاد جماهیر شوروی آن‌ها را در تیر ۱۳۶۷ با فاصلۀ پنج روز به فضا فرستاد. فقط ۵۷ روز بعد از پرتاب، ارسال فرمانی اشتباه به فوبوس ۱ درحالی‌که در راه خود به‌سوی مریخ بود باعث از دست رفتن مأموریت شد.

ماجرا ازاین‌قرار بود که در یکی از کدهای ارسالی به فضاپیما یک کاراکتر خط تیرۀ (- یا هایفن) اضافه وجود داشت. از بد حادثه همان موقع کامپیوتر بازبینی کدهای ارسالی خراب شد و در اقدامی غیرحرفه‌ای کدها بدون بررسی شدن به فضاپیما ارسال شدند. فرمانی که قرار بود طیف‌نگار اشعۀ گاما را فعال کند در کامپیوتر فضاپیما به ‌اشتباه تفسیر شد و موتوری که جهت‌گیری فضاپیما را تنظیم می‌کرد و آرایه‌های خورشیدی را به سمت خورشید نگاه می‌داشت خاموش کرد. با تأمین نشدن برق موردنیاز فضاپیما از آرایه‌های خورشیدی، باتری‌ها هم خالی شدند و فضاپیما کاملاً خاموش شد.

اتفاق بدتر از وجود کاراکتر اشتباه در فرمان ارسالی، این بود که کدهای مربوط به خاموش کردن بخش کنترل جهت‌گیری فضاپیما قرار بود فقط برای آزمایش‌های روی زمین استفاده شود. این کدها، اصلاً نباید روی کامپیوتر فضاپیمای اصلی هنگام پرتاب به فضا بارگذاری می‌شد. چندین اشتباه ناشیانه دست‌به‌دست هم داده بودند تا فوبوس ۱ به‌سادگی خاموش شود.

از دست رفتن مأموریت پرهزینۀ فوبوس ۱ با چنین خطایی مایۀ آبروریزی بزرگی برای سازمان فضایی اتحاد جماهیر شوروی بود. اما به دلیل در جریان بودن مأموریت دوقلوی فوبوس ۱، یعنی فوبوس ۲، برخورد با گروه اجرایی به تعویق افتاد تا اثر روانی منفی روی گروه هدایت فوبوس 2 نگذارد. مدیر مرکز پژوهش‌های فضایی به سازمان اطلاعاتی شوروی نوشته بود: فعلاً بگذاریم کارشان را بکنند. بعداً می‌توانیم همه‌شان را اعدام کنیم!!

نویسنده: محمد عادل‌پور/ مجله نجوم

ویراستار: منا رجبیه فرد