نخستین قمر فراخورشیدی کشف شد
تلسکوپهای فضایی هابل و کپلر ناسا شواهدی از وجود قمری به دور سیاره‌ای مشتری‌مانند یافتند. این قمر که اندازۀ نپتون است کپلر-۱۶۲۵بی نام دارد و در فاصلۀ حدود هشت هزار سال نوری از زمین در صورت فلکی دجاجه قرار دارد.
تلسکوپهای فضایی هابل و کپلر ناسا شواهدی از وجود قمر به دور سیاره‌ای مشتری‌مانند یافتند. این قمر که اندازۀ نپتون است کپلر-۱۶۲۵بی نام دارد و در فاصلۀ حدود هشت هزار سال نوری از زمین در صورت فلکی دجاجه است.
تصویربرداری مستقیم از سیاره‌ها و همچنین قمرهای فراخورشیدی میسر نیست؛ بنابراین فقط زمانی که برای لحظهای کوتاه از مقابل ستاره‌ای عبور می‌کنند و باعث افت نور ستاره میشوند قابل شناسایی‌اند و به آن کشف به روش گذر گفته می‌شود. تشخیص قمرهای فراخورشیدی از سیاره‌های فراخورشیدی دشوارتر است زیرا اندازۀ کوچک‌تری دارند و به دور سیاره می‌گردند. پژوهشگران دانشگاه کلمبیا به دنبال یافتن قمرهای فراخورشیدی، دادههای مربوط به ۲۸۴ سیارۀ فراخورشیدی کشف شدۀ تلسکوپ فضایی کپلر را بررسی کردند. این سیاره‌ها مداری نسبتاً دور با دوره تناوب بیش از ۳۰ روز به دور ستارهشان داشتند. پژوهشگران متوجه بی نظمیهایی در منحنی نوری کپلر-۱۶۲۵بی شدند. آن‌ها نخست، سه و نیم ساعت پس از پایان کامل گذر سیاره متوجه کاهش دوبارۀ نور ستاره شدند و همچنین گذر سیاره حدود یک ساعت زودتر از انتظارشروع شد که این پدیده بر اثر گرانش جرمی دیگر بر سیاره رخ می‌دهد؛ بنابراین فرضیۀ وجود قمری به دور سیاره مطرح شد. طبق این فرضیه، سیاره و قمرش به دور مرکز گرانشی مشترک در حال چرخشاند که قمر باعث تغییراتی در حرکت سیاره می‌شود، درست مانند زمین و ماه. تغییرات در حرکت سیاره میتواند ناشی از وجود سیارۀ دومی در منظومه و نه وجود قمر باشد، اما تلسکوپ فضایی کپلر وجود سیارۀ دومی را در این منظومه گزارش نکرده است.
محققان معتقدند که احتمالاً این قمر فراخورشیدی و سیارۀ آن در کمربند حیات ستارۀ خود قرار گرفتهاند؛ منطقهای که با دمای مناسب وجود آب مایع را روی سطح سیارات سنگی ممکن میسازد. اما این سیاره و قمرش گازی هستند و برای حیات مناسب نخواهند بود. در سیستم ماه-زمین و پلوتو-کارن تصور می‌شود که قمرها از باقی‌مانده‌های به جای مانده از سیارات سنگیشان به وجود آمده‌اند؛ اما گازی بودن کپلر-۱۶۲۵بی و قمر احتمالی‌اش نشان می‌دهد که قمر به شکلی کاملاً متفاوت از آنچه دربارۀ شکلگیری و ساختار اقمار میدانیم شکل گرفته است. این قمر به طرز عجیبی بزرگ و احتمالاً به اندازۀ نپتون است. چنین قمرهای بزرگی در منظومۀ شمسی وجود ندارند و می‌توانند باعث تغییر نگرش در نظریه‌های تحول منظومه‌های سیاره‌ای و تشکیل قمرها شوند.
به نظر میرسد که جرم این قمر احتمالی ۱/۵ درصد سیارهاش است و خود سیاره سه برابر مشتری جرم دارد؛ تقریباً مشابه نسبت جرم زمین و ماه. این قمر فراخورشیدی سه میلیون کیلومتر از سیارهاش فاصله دارد، یعنی هشت برابر فاصلۀ ماه تا زمین؛ بنابراین، در آسمان این سیارۀ کشف شده دو برابر اندازۀ ماه زمینی دیده می‌شود. این یافتۀ شگفت‌انگیز نشان می‌دهد که چگونه مأموریتهای گوناگون ناسا اسرار باورنکردنی عالم را کشف می‌کنند. باید منتظر رصدهای آیندۀ تلسکوپ فضایی جیمز وب برای یافتن قمرهای فراخورشیدی بیشتر در گردش به دور سیاره‌های فراخورشیدی با جزئیاتی بیشتر باشیم.
امتیاز تصویر: NASA/ESA/L. Hustak
ترجمه: ریحانه رادی/ مجله نجوم
ویراستار: منا رجبیه فرد
منبع: nasa.gov
توجه:
بازنشر مطالبی که گروه تحریریه فضای مجازی ماهنامه نجوم دروبگاه، کانال تلگرام، اینستاگرام و ... تولید می‌کنند، در دیگر رسانه‌های مکتوب و مجازی به شرط ذکر منبع و نام نویسنده یا مترجم بلامانع است. در غیر این صورت، بدیهی است حق پیگیری قانونی مطابق با قانون حمایت از مؤلفین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ماهنامه نجوم محفوظ خواهد بود.
